Аутор: MASA

Datum: 11.1.2021.

Mesto: Beograd

PREDLAGAČ:

Mreža  akademske solidarnosti i angažovanosti (MASA) bezrezervno staje uz apel devet univerzitetskih profesora, članova Sekcije za hemiju životne sredine, upućen odbornicima Skupštine Beograda povodom najavljenog usvajanja Plana detaljne regulacije Makiškog polja. 

Ovim Planom bila bi omogućena izgradnja 4,5 miliona kvadrata stambeno-poslovnog prostora na 700 hektara zaštićene higijensko-sanitarne zone koja predstavlja najvažnije izvorište podzemnih voda za vodosnabdevanje Beograda. Makiška zona uz Savu je zona zaštićenih reni bunara zahvaljujući kojima je Beograd jedna od retkih evropskih prestonica s kvalitetnom pijaćom vodom. Projekat koji predstavlja rizik po sistem vodosnabdevanja ne bi smeo da bude odobren bez detaljne analize svih relevantnih naučno-istraživačkih institucija u Srbiji i bez široke i transparentne javne diskusije. 

Pozivamo gradske odbornike, ali i sve nadležne institucije da uvaže stavove struke i argumente iznete u apelu devet profesora. Pozivamo čitavu akademsku i građansku javnost da stane iza integriteta naučnog mišljenja, i za odbranu člana 74 Ustava Republike Srbije koji nalaže očuvanje zdrave životne sredinu (Svako ima pravo na zdravu životnu sredinu i na blagovremeno i potpuno obaveštavanje o njenom stanju; Svako, a posebno Republika Srbija i autonomna pokrajina, odgovoran je za zaštitu životne sredine; Svako je dužan da čuva i poboljšava životnu sredinu). 

Svako ima pravo na zdravu životnu sredinu i na blagovremeno i potpuno obaveštavanje o njenom stanju.

Svako, a posebno Republika Srbija i autonomna pokrajina, odgovoran je za zaštitu životne sredine.

Svako je dužan da čuva i poboljšava životnu sredinu.

Svako ima pravo na zdravu životnu sredinu i na blagovremeno i potpuno obaveštavanje o njenom stanju.

Svako, a posebno Republika Srbija i autonomna pokrajina, odgovoran je za zaštitu životne sredine.

Svako je dužan da čuva i poboljšava životnu sredinu.

Mreža akademske solidarnosti i angažovanosti je, u više navrata, primala žalbe na netransparentnost i neujednačene kriterijume za vrednovanje istraživača i istraživačica iste oblasti u strukturama Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja. Takođe, uprkos višestrukim pozivima da se uredi baza istraživača i njihovih rezultata, nije napravljen nikakav pomak u proteklim godinama, već je ovaj segment potpuno zanemaren. 

Kada su u pitanju tela ministarstva, pre svega matični naučni odbori, ujednačena je ocena da bi svi matični naučni odbori i komisija za izbore u zvanje trebalo da svoj rad učini transparentnijim i da je potrebno učiniti dostupnijim procedure za žalbu istraživača i istraživačica koji smatraju da su oštećeni u procesu vrednovanja. Među matičnim odborima postoje razlike u efikasnosti i dostupnosti za akademsku zajednicu, ali je ocena jedinstvena da postoji značajan prostor za unapređenje. Posebno nezadovoljstvo izaziva delovanje komisije za izbore u naučna zvanja koje često ne poštuje izveštaje koje dostavlja nadležni matični odbor, već vrednovanje sprovodi po svom nahođenju bez obrazloženja. 

U tom smislu, zahtevamo od Ministarstva da preduzme mere koje bi omogućile transparentnost procesa prikupljanja i vrednovanja podataka o naučno-istraživačkim rezultatima u MPNTR:

Problem	Preporuka
Zaključanost baze RIS, nemogućnost provere referenci i bodova	Transparentnost baze rezultata, njihova vidljivost i dostupnost
Neažurno verifikovanje rezultata unetih u RIS	Promptno ažuriranje svih unetih rezultata za 2018, 2019, a uskoro i 2020. godinu
Komisija za izbore u zvanja često, prilikom izbora u zvanja, menja bodovanje na izveštajima koje joj dostavljaju MNO	Potrebno je da se dostavi obrazloženje za sve izmene u izveštajima prilikom izbora u zvanje kako bi proces bio transparentan i kako bi bilo jasno gde su greške u kategorizaciji
Izbori u zvanja predugo traju (ne poštuje se zakonski rok od 6 meseci) jer MNO kasne sa pregledanjem izveštaja	Mora da se poštuje zakonom propisan rok koliko traje izbor u zvanja; sve instance u tom procesu moraju da rade efikasnije i da se pridržavaju zakona i pravilnika
U većini MNO brojčano značajno dominiraju profesori fakulteta, iako saradnici i saradnice instituta mnogo više zavise od odluka MNO	Obezbediti da u budućim sazivima svih MNO ravnopravno budu zastupljeni članovi sa instituta i sa fakulteta
Nepoznavanje interdisciplinarnih zvanja i programa u strukturi matičnih odbora zbog čega se istraživači/ice sa interdisciplinarnim rezultatima neadekvatno vrednuju	Omogućiti prepoznavanje interdiciplinarnih rezultata kroz uspostavljanje drugačijeg načina vrednovanja koje ne bi primoravalo istraživače/ice da se opredeljuju samo za jendu disciplinu, jer je to u potpunoj suprotnosti sa duhom interdisciplinarnosti
Ocenjivanje monografija, zbornika i ostalih rezultata nije transparentno kod pojedinih MNO	Učiniti javno vidljivom kategorizaciju svih MNO za publikacije podnete njima na uvid, sa obrazloženjima
Različite prakse kod različitih MNO oko dodeljivanja kategorije publikacijama – neki MNO odlučuju na zahtev, a neki samo u okviru izbora u zvanje ili godišnjih izveštaja NIO	Definisati ujednačenu praksu vrednovanja publikacija, koja bi bila nevezana od izbora u zvanje pojedinačnih istraživača/ica i godišnjih izveštaja
Tehnička rešenja nemaju definisan proces vrednovanja van dosadašnjih projektnih izveštaja ili izbora u zvanja	Potrebno je definisati proceduru za vrednovanje tehničkih rešenja na zahtev, umesto vezano za izbore u zvanja, jer je ova kategorizacija važna za saradnju sa privredom
Zahtevi za dostavljanjem štampanih kopija uz zahteve za izbor u zvanje i pečatiranih poziva	Pored odgovornosti prema životnoj sredini, proces bi se dodatno olakšao ukoliko bi se sva dokumentacija slala u elektronskom obliku i bez zahteva za pečatiranim pozivima, koje su već odavno izašli iz svetske prakse, a uz uvažavanje email pozivnice
Istraživači i istraživačice nisu upućeni u proceduru za žalbe na odluke o izborima u zvanja	Učiniti proceduru za upućivanje žalbi dostupnom na sajtu Ministarstva kako bi istraživači i istraživačice koji smatraju da su oštećeni u procesu mogli da se upute
Ne postoje izveštaji sa sednica matičnih naučnih odbora niti komisije za izbore u zvanja	Objavljivati redovno zapisnike sa sednica matičnih naučnih odbora i komisije za izbore u zvanja sa jasno naznačenim izmenama u odnosu na izveštaje komisija za izbor u zvanje sa matičnih institucija

Takođe, ovim putem apelujemo na Ministarstvo da učini transparentnom proceduru izmene Pravilnika o postupku, načinu vrednovanja i kvantitativnom iskazivanju naučnoistraživačkih rezultata istraživača i izbor članova Radne grupe za izradu novog pravilnika. Nedopustivo je da su članovi radnih grupa Ministarstva nepoznati akademskoj zajednici, kao i da se zanemaruju primedbe koje dolaze od istraživača i istraživačica. Takođe, tražimo da se uvaže sugestije koje stižu iz pojedinačnih naučnih oblasti za pravednije vrednovanje rezultata. 

Beograd, 16.12.2020.

This is a notice addressed to the international academic community about the violation of university autonomy and academic freedom at the Faculty of Theology of the University of Belgrade by the Holy Synod of the Serbian Orthodox Church 

For more than a year now, we have been witnessing deeply discouraging events at the Faculty of Orthodox Theology (FOT), one of the 31 faculties – members of the academic community of the University of Belgrade. Professor Maksim Vasiljević and assistant professor Marko Vilotić were unlawfully deprived of teaching positions at their Faculty in 2019. In the fall of 2020, professors Rodoljub Kubat and Maksim Vasiljević were fired from FOT in violation of thе law and the Constitution of the Republic of Serbia. 

Professor Kubat was illegally fired as a result of obvious retaliation and persecution due to criticism of illegitimate decisions made at the FOT and criticism of some members of the Holy Synod, while prof. Vasiljević was fired even without that. The decision regarding the loss of the teaching position at FOT included the order of the Synod to the dean of FOT to immediately issue a directive on the termination of employment of Kubat and Vasiljević. The FOT statute contains a provision, contrary to the University statute, which authorizes the Synod to withdraw its blessing for any particular teaching position at this faculty. However, by the end of 2019, the Statutory Council of the University of Belgrade (the most relevant University body in charge of the statutory issues) concluded that the Synod’s influence was contrary to the Law on Higher Education and the Statute of the University of Belgrade. And this influence was crucial for the termination of employment that was enacted in the case of Prof. Kubat and Prof. Vasiljević. According to the same decision issued by the FOT dean, prof. Kubat and prof. Vasiljević could not even „perform other duties“ at FOT. The essence of this document is a statement claiming that the dean’s directive has been based on „a legally binding and executive decision of the Holy Synod of the Serbian Orthodox Church“. According to this decision, prof. Kubat and prof. Vasiljević аre not allowed to defend themselves legally! This decision is not only contrary to the Law on Higher Education and the Labor Law, but also violates human rights of both professors: their freedom of scientific and intellectual creativity guaranteed by article 73 of the Constitution of the Republic of Serbia, as well as their right to a legal defense determined by article 36 of the Serbian Constitution. 

The Republic of Serbia is a secular state based on its constitution and only court decisions can be binding. Decisions of state executive bodies also cannot be binding, they can only be final. Moreover, only court decisions and state administrative acts have executive power. According to the Labour Law, the decision of the Synod cannot be a reason for termination of employment. The Holy Synod is not a state institution that governs public authorities. Prohibition of lectures at the University by any external authority, outside the University itself, is an open violation of its autonomy. Тhe university autonomy is guaranteed by article 72 of the Serbian Constitution. 

Until recently, the Serbian Orthodox Church has not been much involved in the academic affairs of the FOT, so a kind of modus vivendi sustained this fragile institutional cohabitation. The interference of the Holy Synod in the autonomy of FOT and the violation of legal norms of the University of Belgrade should be placed in the context of an illegitimate and uncontrolled demonstration of church power – this time directed against professors of theology who expressed freedom of thought, conscience and public opinion. There is no doubt that prof. Kubat and prof. Vasiljević themselves are victims of illegitimate interference of clerical power structures in the work of the University of Belgrade. Deprived of their academic position, they were exposed to open formal and informal persecution contrary to legal and civilizational norms. The University of Belgrade and the Ministry of Education, Science and Technological Development of Serbia must not remain passive on this issue in order to prevent further systematic harassment of members of the university community. They should enforce state and university laws and regulations to protect colleagues by taking into account the existential aspect that directly affects the well-being of their families. In the recent past, under the same autocratic government, a number of professors were expelled from the University of Belgrade in 1998, following the ratification of a poor university law. 

Therefore, we appeal to international academic institutions to condemn the open persecution of university professors in Serbia. As stated in the UN special report (2020) on the promotion and protection of the right to freedom of opinion and expression: „Without academic freedom, societies lose one of the essential elements of democratic self-governance: the capacity for self-reflection, for knowledge generation and for a constant search for improvements of people’s lives and social conditions“. The Bonn Declaration on Freedom of Scientific Research (2020) further emphasizes that the “freedom of thought and intellectual creativity require also freedom and security of individuals”. Needless to say, the level of democratic development of a society is measured by respect of academic freedom. The academic freedom in Serbia, university autonomy and freedom of thought in general should be vigorously defended by law, as well as by the solidarity of our colleagues and other intellectuals from the international academic community. 

Povodom „Četvrtog poziva za talentovane mlade istraživače – studente doktorskih akademskih studija za uključivanje u naučnoistraživački rad u akreditovanim naučnoistraživačkim organizacijama (u daljem tekstu NIO)”, objavljenog 23. novembra 2020. godine, Mreža akademske solidarnosti i angažovanosti (Masa) traži preformulisanje uslova ovog poziva:

1. Da pravo podnošenja prijave imaju mladi istraživači koji imaju prvi put upisanu prvu godinu doktorskih akademskih studija za školsku 2020/2021;

Tako da pravo podnošenja prijave imaju mladi istraživači koji su redovni studenti doktorskih studija starosti do 30 godina, uvažavajući argument uvođenja afirmativnih mera za mlade u skladu sa Nacionalnom strategijom za mlade 2015-2025.

OBRAŽLOŽENJE

Mreža akademske solidarnosti i angažovanosti ovako definisan nužan uslov prepoznaje kao diskriminatoran budući da ukida mogućnost konkurisanja ostalim mlađim istraživačima koji ispunjavaju ostale uslove konkursa, a prvenstveno uslov redovnosti studiranja, visoke prosečne ocene na doktorskim studija i drugih rezultata relevantnih za naučno-istraživački rad. Doktorandi na višim godinama studija kontinuirano pokazuju posvećenost nauci kroz akademske publikacije i učešće u naučnim skupovima, te u tom smislu  predstavljaju vredan intelektualni kapital naše zemlje.

Masa snažno podržava svrhu ovog javnog poziva koji predviđa uključivanje mlađih i talentovanih studenata doktorskih akademskih studija u naučnoistraživački rad u akreditovanim NIO. Smatramo da je u interesu svih NIO da primljeni kandidati imaju što bolje kvalifikacije za kvalitetan naučno-istraživački rad. Stoga ukazujemo da se ovako postavljenim kriterijumom ne može adekvatno utvrditi profesionalni doprinos budućih kandidata naučnoistraživačkom radu u Republici Srbiji, jer se u obzir uzimaju samo oni kandidati koji su u aktuelnoj školskoj 2020/2021. upisali doktorske akademske studije – dakle samo nepuna dva meseca nakon upisa na najvećem broju fakulteta u zemlji.

Ovim pozivom praktično se isključuju svi oni mlađi istraživači koji su objavljivali u relevantnim naučnim časopisima, izlagali radove na konferencijama u zemlji i inostranstvu ili na drugi način ostvarili zapažene i merljive doprinose akademskoj zajednici. Prosečna ocena na osnovnim i master studijama može biti relevantan, ali smatramo ne i dovoljan indikator za utvrđivanje kvaliteta i postignuća kandidata za naučnoistraživački rad.

Konačno, ističemo da Mreža akademske solidarnosti i angažovanosti u potpunosti podržava Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja u nameri da već četvrtu godinu za redom pruži priliku talentovanim mlađim istraživačima da svoje karijere nastave u akreditovanim NIO u zemlji. Međutim, upravo u cilju pronalaženja najboljih kandidata za uključivanje u naučnoistraživački rad i domaću akademsku zajedicu u celini, zahtevamo od Ministarstva da otvori prostor za poštenu konkurenciju i izbor najboljih kandidata zasnovan na naučnoistraživačkim rezultatima, a u skladu sa dobrim evropskim praksama.

Dopis sa gore navedenim sadržajem je upućen ministarstvu 10.12.2020.

Poslednjih godina vlast predvođena partijskim i državnim predsednikom Aleksandrom Vučićem beskrupulozno napada svaki oblik protesta i ukazivanja na činjenično stanje u društvu, naročito ako ga upućuju akademski građani. Ovaj manir je, nažalost, sa epidemijom korone postao još izraženiji, pri čemu se ne bira se ni mesto ni vreme, a ni reči za brutalno vređanje. To može biti konferencija Kriznog štaba, skupštinska govornica, diplomatske posete, Ujedinjene nacije, između dva zalogaja, i čitav niz drugih izrežiranih predstava.
Lekari imaju neljudske uslove rada, tokom epidemije korone, i povrh toga predsednika države koji se ne suzdržava da im brutalno odgovori kada neko na to javno ukaže. Ovaj paradoks nipodaštavanja ugroženosti lekarske struke je samo projekcija kontinuirane uzurpacije Kriznog štaba i kontradiktornih izjava njegovih stručnih članova. U pokaznoj kampanji, između tenkova, predsednik je sramotno prozvao anesteziologa dr Radeta Panića, iz „crvene zone“ Kovid bolnice, koji je ukazao na očaj zdravstvenog sistema i kritičan položaj pacijenata. Ovakvo nipodaštavnje i vređanje dr Panića koji govori u ime lekara koji daju maksimum od sebe i svog zdravlja da pomognu obolelima je potpuno neprihvaljivo. Manipulacije informacijama ne prestaju. Dok smo u julu imali pune Kovid bolnice po Srbiji, sa zvanično dnevno 400-500 pozitivnih na testove, sada su iste te Kovid bolnice pune sa 5000-7000 dnevno pozitivnih, a o umrlima da ne govorimo. Ne zaboravimo da su mnogi lekari i medicinsko osoblje žrtvovali svoje živote dok je predsednik države vodio predizbornu i postizbornu kampanju ne hajući za epidemiološke mere. Mreža akademske solidarnosti i angažovanosti (MASA) traži od predsednika države uzdržavanje od komentarisanja rada onih koji su u prvim redovima borbe protiv virusa, kao i javno izvinjenje dr Paniću i svim lekarima koje je na ovaj način uvredio i omalovažio njihov predan i stručan rad u produženim vanrednim okolnostima.

MASA pruža punu podršku našem kolegi Dr Živku Ćurčiću koji je na nezakonit način otpušten odlukom direktorice Instituta za ratarstvo i povrtarstvo dr Svetlane Balešević Tubić.

Dr Živko Ćurčić 13 godina radi na istraživanjima u vezi sa šećernom repom u Institutu, a poslednje 4 godine pokušava da ih sačuva od potpunog gašenja. Ukoliko izgubi ovu bitku, po svemu sudeći, nepovratno će biti izgubljen i veliki deo jedinstvenih genetičkih resursa koji se nalaze u kolekciji Instituta.

Kada je reč o navodnom prekršaju zbog koga je kolega Ćurčić otpušten, u potpunosti smo saglasni sa mišljenjem Sindikata nauke, dostavljenom Institutu u kome se iznosi stav da kolega Ćurčić svojim izjavama nije učinio povredu radne obaveze. Zakonom o nauci i istraživanju naučni rad se zasniva na javnosti svog delovanja i potuno je neshvatljivo da državni institut, koji je osnovan po Zakonu o javnim službama, izjavu svog zaposlenog o ugroženim istraživanjima može iskoristiti kao osnov za davanja otkaza.

Svaki dan i na svakom koraku se suočavamo s dramatičnim posledicama sve raširenije prakse da se u našim državim insititucijama umesto znanja više ceni diploma pa makar i bila lažna, umesto stručnosti poslušnost, a umesto integriteta poltronstvo. Cenu za to plaćaju ne samo odvažni naučnici poput dr Ćuričića i njihovih porodica već i svi građani Srbije. MASA smatra da je krajnje vreme da se sve učestaliji progoni naučnika u ovoj zemlji zaustave jer u protivnom nećemo imati drugog izbora nego da pozovemo sve naše koleginice i kolege da ustanu u odbranu dostajanstva naučne zajednice u Srbiji.

Mreža akademske solidarnosti i angažovanosti (MASA) predstavlja online izdanje publikacije koja tretira proces akreditacije visokoškolskih ustanova i studijskih programa u Republici Srbiji, autorki Marije Stefanović i Sonje Kuzmančev Stanojević. Porast intresovanja za ovu temu nastaje pre svega nakon izveštaja Evropske asocijacije za obezbeđenje kvaliteta u visokom obrazovanju (ENQA) i isključenja Nacionalnog tela za akreditaciju i proveru kvaliteta iz punopravnog članstva. Budući da je stručna javnost apelovala na probleme u procesu akreditacije i pre samog izveštaja ENQA, MASA se pridružuje apelu, između ostalog i kroz detaljnu analizu akreditacionog postupka obrađenog u ovoj studiji.

Mreža akademske solidarnosti i angažovanosti (MASA) predstavlja online izdanje publikacije koja se bavi analizom normi, praksi i nedostatka napredovanja u viša zvanja na univerzitetima u Republici Srbiji, nastaloj na osnovu istraživanja Bobana Stojanovića tokom leta 2020. Razgovor na ovu temu već je umnogome pokrenut u okviru akademske zajednice, a sada se možete i detaljno uputiti u sadržaj studije, koja predstavlja osnov za dalje aktivnosti MASE u ovoj oblasti.

Masa najoštrije osuđuje napad na našeg člana i kolegu docenta Dinka Gruhonjića, glavnog i odgovornog urednika Vojvođanskog istraživačko-analitičkog centra (VOICE). Ekstremističke grupe koje su organizatori ovog sramnog čina očigledno neometano deluju u Srbiji šireći atmosferu straha verbalnim pretnjama i ugrožavanjem bezbednosti političkih neistomišljenika. Napad na kolegu Gruhonjića vidimo kao napad na pravo na slobodno mišljenje i iskazivanje svojih stavova i uverenja, bilo kroz akademski rad, bilo kroz novinarske tekstove.

 Apelujemo na najširu javnost, na građane Novog Sada, Dinkove komšije, kao i građane cele Srbije da se aktiviraju i ne dopuste ekstremnim grupama da svojim zastrašivanjem upravljaju našim životima. Od nadležnih organa zahtevamo da hitno preduzme adekvatne mere kako bi se sprečili ugrožavajući akti koji nanose nesagledivu štetu čitavom društvu.